عبدالعزیز فرمانفرمائیان، معمار معاصر ایرانی
عبدالعزیز فرمانفرمائیان، یکی از برجسته‌ترین معماران ایرانی در قرن بیستم است. وی در زمینه‌های گوناگون معماری، از جمله طراحی شهری، ساختمان‌های مسکونی و ساختمان‌های اداری، فعالیت داشت. آثار وی، از جمله طراحی استادیوم ورزشی آزادی تهران، طراحی فرودگاه مهرآباد تهران و طراحی موزه فرش تهران، به عنوان آثار ماندگار معماری ایران شناخته می‌شوند. در ادامه این مطلب از مجله ترند دکور بیشتر با عبدالعزیز فرمانفرمائیان معمار معاصر ایرانی آشنا خواهیم شد.
زندگی نامه عبدالعزیز فرمانفرمائیان
عبدالعزیز فرمانفرمائیان، یک معمار برجسته و بزرگ ایرانی است. او در سال 1299 خورشیدی در شیراز به دنیا آمد و در تاریخ 31 خرداد ماه 1392 در اسپانیا درگذشت. زندگی و کار او در طول 93 سالی که در این دنیا بود، با همت و بینش فوق‌العاده‌ای همراه بود و او به یکی از بزرگان و ماندگارترین شخصیت‌ها در زمینه معماری ایران تبدیل شد.
پدر عبدالعزیز، عبدالحسین میرزا، از نسل عباس میرزا بود و مادرش بتول خانم احشمی از خاندان احشمی کرمانشاه بود. در سال 1329، عبدالعزیز مدرک کارشناسی ارشد خود را از مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) دریافت کرد و به ایران بازگشت. او ابتدا در گاراژ پدرش به طراحی مشغول شد و سپس به عنوان عضوی از دفتر فنی دانشگاه تهران به کار گرفته شد. در آتلیه‌ای متعلق به دانشگاه تهران، تحت نظارت محسن فروغی و همراه با هوشنگ سیحون، تدریس و کار معماری را آموزش داد. در سال 1345، او به طراحی و نظارت بر ساخت مسجد دانشگاه تهران پرداخت.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان اصلیتاً به جنبه مهندسی معماری تمرکز می‌کرد. در سال‌های 1347 تا 1333، او دفتر معماری شخصی خود را تأسیس کرد و پس از آن، در طی سال‌های 1357 تا 1347، دفتر مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرمائیان و همکاران را در تهران و یک شعبه دیگر در آتن یونان تأسیس کرد. پس از مدتی همکاری با شرکت‌های خارجی، او نقاط ضعف معماری و ساخت و ساز در ایران را درک کرد و تصمیم گرفت با استفاده از کادر غیرایرانی و بهره‌گیری از تجربیات خود، این نواقص را برطرف نماید. به طور مثال، در سال 1336، وی به عنوان معمار اصلی برای طراحی و ساخت رآکتور اتمی دانشگاه تهران انتخاب شد. او به منظور عالی‌ترین کیفیت، از رآکتور اتمی دانشگاه پرینستون الهام گرفت و ابا همکاری وایدلینگر، در سال 1343، عبدالعزیز طرح استادیومی با ظرفیت یکصد هزار نفر را بر اساس ورزشگاه دانشگاه مکزیکوسیتی تکمیل کرد و در سال 1349 با همکاری رضا مجد، هیربد و نادر اردلان، آن را به اجرا درآورد.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان، پدر معماران مشاور ایران، در زمانی که بیشتر پروژه‌های معماری به مهندسان غیرایرانی واگذار می‌شد، وارد عرصه‌ی معماری ایران شد. با تلاش برای استفاده از دانش روز و تطبیق آن با فرهنگ ایران، جهت‌گیری این روند را تغییر داد. وی توجه ویژه‌ای به سبک‌های برجسته‌ی معماران جهانی مانند فرانک لوید رایت، لو کربوزیه، باؤهاؤس و سبک بین‌الملل داشت.
قبل از مهاجرت خود از ایران در سال 1357، عبدالعزیز فرمانفرمائیان اقدامات مهمی در پیشبرد و ارتقای سطح آگاهی و فرهنگ معماری ایران انجام داد. او در طول 35 سال زندگی خارج از کشور، هیچ آثاری ثبت شده نداشت. وی معتقد بود که برای شناخت واقعی یک معمار موفق، باید از آثار ساخته‌شده‌اش نظر گرفته شود و توجه جدی به مقتضیات، امکانات و محدودیت‌ها عامل مهمی در موفقیت خلق آثار است.
سوابق کاری عبدالعزیز فرمانفرمائیان
سوابق کاری عبدالعزیز فرمانفرمائیان به شرح زیر است:
- استخدام در دفتر فنی دانشگاه تهران در آتلیه‌ای که تابعیت دانشگاه تهران بود. در این آتلیه، تحت نظر محسن فروغی و همراه با هوشنگ سیحون، به تدریس و کار مشغول شد.
- تدریس معماری در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
- در سال 1345، طراحی و نظارت بر ساخت مسجد دانشگاه تهران.
- در سال‌های 1347 تا 1333، دفتر معماری خود را تأسیس کرد.
- در سال‌های 1357 تا 1347، دفتر مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرمائیان و همکارانش را در تهران و شعبه‌ای دیگر از این دفتر در آتن یونان ایجاد کرد.
- در سال 1336، به عنوان کاندیدا برای ساخت رآکتور اتمی دانشگاه تهران انتخاب شد.
- در سال 1343، طرح استادیومی با ظرفیت یکصد هزار نفر را تکمیل کرد.
- در سال 1349، با همکاری رضا مجد، هیربد و نادر اردلان، اجرای طرح استادیومی با ظرفیت یکصد هزار نفر را به پایان رساند.
جوایز و افتخارات عبدالعزیز فرمانفرمائیان
عبدالعزیز فرمانفرمائیان، معمار برجسته ایرانی، در طول زندگی خود، جوایز و افتخارات متعددی را در زمینه معماری دریافت کرد. از جمله مهم‌ترین این جوایز و افتخارات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جایزه اول مسابقه طراحی ساختمان وزارت کشاورزی در ایران (۱۳۴۷)
- جایزه اول مسابقه طراحی ساختمان شرکت نفت در ایران (۱۳۴۷)
- جایزه اول مسابقه طراحی پاویون ایران در نمایشگاه جهانی اکسپو ۶۷ در مونترال کانادا (۱۳۴۶)
- جایزه بهترین طرح شهری در ایران (۱۳۴۸)
- جایزه اول مسابقه طراحی استادیوم آزادی در ایران (۱۳۴۹)
- جایزه ملی معماری ایران (۱۳۵۸)
- جایزه معماری آقاخان (۱۹۸۴)
- جایزه معمار برجسته قرن بیستم ایران (۱۳۸۸)
فرمانفرمائیان همچنین عضو افتخاری انجمن‌های معماری متعددی در سراسر جهان بود، از جمله:
- انجمن معماران آمریکا (AIA)
- انجمن معماران سلطنتی کانادا (RAIC)
- انجمن معماران فرانسه (UNAM)
- انجمن معماران ایتالیا (UIA)
فرمانفرمائیان با دریافت جوایز و افتخارات متعدد، به عنوان یکی از برجسته‌ترین معماران ایرانی در سطح بین‌المللی شناخته شد.
آثار مهم عبدالعزیز فرمانفرمائیان
آثار مهم عبدالعزیز فرمانفرمائیان، معمار برجسته ایرانی، در زمینه‌های مختلف معماری شامل موارد زیر است:
معماری شهری:
- طرح جامع شهر تهران (۱۳۵۷)
ساختمان‌های دولتی:
- استادیوم ورزشی آزادی (۱۳۴۹)
- ساختمان‌های شرکت نفت (۱۳۵۵)
- کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران (۱۳۵۱)
- مسجد دانشگاه تهران (۱۳۴۵)
- طرح ساختمان رآکتور اتمی دانشگاه تهران (۱۳۳۶)
- ساختمان وزارت کشاورزی (۱۳۴۸)
- پاویون ایران در اکسپو ۶۷ مونترال، کانادا (۱۳۵۶)
- ساختمان وزارت کار (۱۳۵۰)
- ساختمان بانک اعتبارات ایران (۱۳۵۱)
- ساختمان پست و تلگراف و تلفن (۱۳۵۶)
- فرودگاه مهرآباد (۱۳۵۰)
- طرح اولیه فرودگاه جدید امام خمینی (۱۳۵۷)
ساختمان‌های تجاری:
- برجهای دوقلوی سامان (۱۳۵۷)
- برجهای ونک‌پارک (۱۳۵۹)
- ساختمان بورس (۱۳۶۲)
ساختمان‌های فرهنگی:
- دانشکده دامپزشکی (۱۳۵۰)
- کاخ مادر سعد آباد (۱۳۵۴)
- کاخ نیاوران (۱۳۵۵)
- ساختمان اداری صدا و سیما (۱۳۶۲)
- موزه فرش تهران (۱۳۶۷)
آثار فرمانفرمائیان، از جمله نمادهای معماری ایران هستند و تأثیر مهمی بر تحول معماری ایران در قرن بیستم داشته‌اند. او با طراحی آثاری ماندگار، نام خود را در تاریخ معماری ایران ثبت کرد.
