هر آنچه قبل از خرید فرش دستباف باید بدانید!

همواره خرید فرش دستباف یکی از انتخاب‌های مهم در دکوراسیون منزل است. فرش دستباف به دلیل طرح‌ها و کیفیت بالا، جزو قطعات هنری و تزئینی محسوب می‌شود. اما قبل از خرید فرش دستباف، برخی نکات و اطلاعات را باید در نظر داشته باشید تا بتوانید انتخابی هوشمندانه انجام دهید. در این مقاله با ترند دکور و راهنمای خرید فرش دستباف همراه باشید.

تاریخچه فرش دستباف ایرانی

تاریخچه فرش دستباف ایرانی به قرون قدیم بازمی‌گردد و یکی از غنی‌ترین و با ارزش‌ترین صنایع‌ دستی ایران محسوب می‌شود. فرش دستباف ایرانی به دلیل طرح‌های منحصر به فرد، کیفیت بالا و ظرافت صنعتی، شهرت جهانی دارد. در ادامه، به تاریخچه فرش دستباف ایرانی پرداخته خواهیم شد.

شروع بافت فرش در ایران به عصرهای باستانی برمی‌گردد. اولین شواهد بافت فرش در ایران را می‌توان در بازتاب‌های تاریخی و فرهنگی این سرزمین یافت. نخستین فرش‌های دستباف ایران مربوط به دوره هخامنشیان (حدود ۲۵۰۰ سال پیش) می‌باشند. از آن زمان تاکنون، صنعت فرش دستباف در ایران رشد و توسعه یافته و جایگاه بسیار مرموز و ارزشمندی را به دست آورده است.

در طول تاریخ، ایران بزرگترین مرکز تولید فرش دستباف بوده است. در دوره‌های مختلف تاریخی، نقشها و طرح‌های فرش‌های دستباف ایرانی تحت تأثیر تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلفی قرار گرفته است. از جمله تأثیرگذارترین تمدن‌ها بر فرش‌های دستباف ایرانی می‌توان به تمدن‌های یونان باستان، رومی، صفوی و عثمانی اشاره کرد.

در دوره صفویه (سده ۱۶ تا ۱۸)، فرش دستباف ایرانی به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوره، اقبال عمومی به فرش‌های دستباف افزایش یافت و مراکز تولید فرش در ایران به تعداد زیادی افزایش یافت. فرش‌های صفوی دستخوش طرح‌ها و نقش‌های هنری متنوعی بودند که به تأثیرگذاری بر فرش‌های دستباف امروزی ایران نیز بوده است.

در سده ۱۹ و ۲۰، با ورود فنون و تکنیک‌های جدید به ایران، فرش دستباف ایرانی نیز تحت تأثیر قرار گرفت و تکنیک‌های بافت و طرح‌های جدیدی به صنعت فرش اضافه شد. همچنین، با توسعه بازار صادرات، فرش دستباف ایرانی به سراسر جهان صادر می‌شد و شهرت جهانی خود را پیدا کرد.

امروزه، فرش دستباف ایرانی همچنان یکی از محصولات برجسته صنعت دستی ایران محسوب می‌شود. با توجه به تاریخچه بلند و طولانی این صنعت، هنرمندان و بافندگان ایرانی در سراسر کشور همچنان به تولید فرش‌های دستباف با کیفیت و طرح‌های زیبا ادامه می‌دهند.

مهمترین مناطق تولید فرش دستباف ایران شامل شهرهای اصفهان، کاشان، نائین، خراسان، گرگان و قزوین می‌باشند. هر منطقه و شهر دارای سبک و طرح‌های خاص خود در بافت فرش است. برای مثال، فرش‌های اصفهان معمولاً دارای طرح‌های کلاسیک و شیک می‌باشند، در حالی که فرش‌های کاشان به طرح‌های گلدار و زیبا معروفند.

در نهایت، لازم به ذکر است که فرش دستباف ایرانی علاوه بر زیبایی و کیفیت بالا، یک میراث فرهنگی ارزشمند نیز محسوب می‌شود. در سال ۲۰۱۰، فرش دستباف ایرانی به عنوان یکی از آثار نمایانگر هویت فرهنگی جهانی توسط سازمان ملل متحد، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این امر نشان دهنده اهمیت فرش دستباف ایرانی به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و هنری این کشور است.

انواع فرش دستباف

انواع فرش دستباف بر اساس جنس الیاف عبارتند از:

• قالی تمام پشم: در این نوع فرش، تمام تار، پود و پرز از پشم تهیه می‌شود. این قالی‌ها به دلیل پرزهای درشت، بافتی کثیف و قوی دارند. قالی خرسک نیز جزء این دسته قرار می‌گیرد. قالی تمام پشم معمولاً سنگین است و از نظر قیمت ارزان‌تر از سایر انواع فرش است.
• قالی چله پشم: در این نوع قالی، چله آن از پشم است، اما پرزها ممکن است از جنس دیگری نیز باشند.
• قالی تمام ابریشم: در این نوع قالی، تمام تار، پود و پرز از ابریشم ساخته می‌شوند. این فرش‌ها معمولاً بافتی ریز دارند و ارزش هنری و قیمت بالایی دارند. قالی‌های ابریشمی علاوه بر ظاهر نرم و ظریف، در برابر لکه‌ها نیز مقاوم هستند.
• قالی کف ابریشم: در این نوع قالی، چله از پشم است، اما زمینه آن از ابریشم بافته می‌شود. این نوع قالی‌ها همچنین ارزش هنری و قیمت بالایی دارند.
• قالی گل ابریشم: در این نوع قالی، چله از پشم است، اما گل‌ها و برگ‌ها از نخ ابریشم و سایر پرزها از پشم بافته می‌شوند. این نوع قالی‌ها ممکن است قیمت کمتری نسبت به قالی تمام ابریشم داشته باشند، اما ارزش هنری آن‌ها بالاست.

انواع فرش دستباف بر اساس نوع گره

ظرافت فرش، علاوه بر نوع پشم (چه بافتی) و درصد استفاده از ابریشم، به نوع گره استفاده شده نیز وابسته است. در فرش‌های دستبافت، دو نوع گره استفاده می‌شود که شامل گره ترکی و گره فارسی هستند.

گره ترکی:

فرش‌های بافته شده با گره ترکی، از زمان‌های قدیم در ایران، به خصوص در منطقه تبریز، استفاده می‌شده و امروزه در مناطق دیگر نیز رایج است. در این نوع گره، هر دو سر پرز از لایه تار عبور کرده و گره می‌خورد. این روش زمان‌بری بالایی را می‌طلبد و بیشتر برای قالی‌های ریزبافت با نقش‌های ظریف و رنگ‌های متنوع و خطوط نازک استفاده می‌شود. در این نوع روش، امکان بی‌گره بافی یا جفت‌بافی (که نوعی تقلب یا ناهنجاری در بافت است) وجود ندارد.

به همین دلیل، این نوع فرش‌ها ظریف و بسیار محکم هستند و به سادگی نخ‌نما نمی‌شوند. از طرفی، گره ترکی به اندازه‌ای محکم است که می‌توان پرزهای فرش را به قدری قیچی کرد که به صورت مخملی کوتاه شوند و با استفاده بیشتر، نقش و ظرافت گره‌ها بیشتر آشکار شود. به همین دلیل، فرش‌های تبریزی، قمی، اصفهانی و کرمانی که با استفاده از گره ترکی بافته می‌شوند، علاوه بر ظرافت بی‌اندازه، زیبا و محکم هستند و به طور طبیعی گران قیمت‌ترند.

گره فارسی:

فرش‌های دستباف بافته شده با گره فارسی، عموماً از پشم درشت بافت هستند و نقش‌های آن‌ها نیز درشت‌تر هستند. این نوع فرش‌ها بیشتر توسط بافندگان ایرانی (فارسی) بافته می‌شوند. در گره فارسی، فقط یک طرف پرز گره می‌خورد و طرف دیگر آزاد است. در این روش بافت، چله نسبتاً شلتری دارد و برای سفت‌کردن آن، شانه‌های سنگین‌تری بر روی پرزها فشار داده می‌شود تا پرزهای پشمسرسخت‌تر و جمع و جورتر شوند. گره فارسی به خاطر نحوه بافت شدن و نوع گره، فرش‌هایی با بافت منظمتر و نقش‌هایی با خطوط ضخیم‌تر و طرح‌های ساده‌تر تولید می‌کند.

در کل، هر دو نوع گره ترکی و گره فارسی قابلیت ایجاد فرش‌های با کیفیت بالا و ظرافت بالا را دارند. انتخاب بین این دو نوع گره معمولاً بستگی به سلیقه شخص و استفاده مورد نظر دارد. هر کدام از این نوع‌ها می‌توانند به زیبایی و شکوه فرش‌های دستبافت کمک کنند، اما استفاده از گره ترکی برای فرش‌هایی با طرح‌های ظریف و نقش‌های پیچیده معمولاً مورد ترجیح قرار می‌گیرد، در حالی که گره فارسی برای فرش‌های با طرح‌های ساده‌تر و نقش‌های بزرگتر انتخاب مناسبی است.

چرا فرش دستباف بهتر است؟

فرش و قالی‌های دستباف اصیل مانند فرش تبریز، کاشان یا قم با پاسی خوردن، تابیدن نور و شست‌وشو زیباتر می‌شوند و هرگز جذابیت خود را از دست نمی‌دهند. اگر الیاف فرش با استفاده از مواد طبیعی رنگ شده باشند، هر چه بیشتر فرش پای برخورد داشته باشد و بماند، ارزش مالی و هنری بیشتری پیدا می‌کند.

در بافت فرش دستباف از الیاف طبیعی استفاده می‌شود و به همین دلیل در فصول مختلف از سال، از جمله تابستان و زمستان، مناسب است. اما فرش ماشینی به دلیل استفاده از مواد پلاستیکی، این ویژگی را ندارد.

همچنین باید به خاطر داشت که برخی از الیاف مصنوعی، به ویژه برای کودکان یا افرادی که به بیماری‌هایی مانند آسم و آلرژی مبتلا هستند، ممکن است حساسیت زا و ضررآور باشند. اما الیاف طبیعی مورد استفاده در فرش دستباف هیچ گونه حساسیتی را ایجاد نمی‌کنند.

علاوه بر این، فرش دستباف به دلیل استفاده از پشم، ابریشم و پنبه، الکتریسیته ساکن تولید نمی‌کند.

یکی از جذابیت‌های دیگر فرش دستباف، طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و آرامش‌بخش آن است که مناسب هر سبک و سلیقه‌ای می‌باشد.

روش‌های بررسی و تشخیص کیفیت فرش دستباف

تا اینجا با انواع فرش و برخی اصطلاحات مربوط به فرش دستباف آشنا شدید، اما می‌توان گفت یکی از نکات مهم در هنگام خرید فرش، تشخیص کیفیت آن است. در ادامه به توضیح راهکارهایی برای تشخیص کیفیت فرش دستباف و همچنین ایراداتی که ممکن است در یک فرش وجود داشته باشد، خواهم پرداخت.

– بررسی فرش از لحاظ طرح و اندازه

در خرید فرش، نیاز است به اندازه‌های آن توجه کنید. اختلاف چند سانتی‌متری در ابعاد فرش در قسمت‌های بالا و پایین که اصولاً از مشخصات فرش دستباف است، می‌تواند چشم‌پوشی شود. اما اگر این اختلاف بیشتر از حدود معمول، به ویژه در قالیچه‌های کوچک، باشد، به عنوان یک عیب در نظر گرفته می‌شود. با تا کردن فرش از قسمت میان و قرار دادن آن روی هم، می‌توانید تقارن طرح را نسبت به محورهایی که از مرکز فرش می‌گذرند، بررسی کنید. می‌توانید این کار را با استفاده از متر یا خط کش مدرج نیز انجام دهید و فواصل نقاط مختلف فرش را نسبت به یکدیگر اندازه‌گیری کنید. اگر فاصله لبه حاشیه بالایی فرش تا وسط ترنج، با فاصله آن تا لبه حاشیه پایینی تفاوت بیشتر از 3 سانتی‌متر داشته باشد، ارزش قالی بسیار کم می‌شود. همچنین توجه کنید که تقارن رنگ در اشکال بافته شده در فرش را بررسی کنید و مطمئن شوید که موتیف‌ها و اشکال طرح در متن فرش کامل و تمام شده باشند و هیچ خط یا شاخه‌ای از طرح ناگهان قطع و ناپدید نشده باشد.

– بررسی فرش در نور طبیعی و توجه به رنگ آن و اطمینان از ثبات رنگ‌ها

همچنین، باید فرش را از زوایای مختلف و در نور طبیعی بررسی کنید. رنگ فرش در جهت خواب آن تیره‌تر از رنگ آن در جهت عکس خواب به نظر می‌رسد، به همین دلیل خطوط طرح در جهت عکس خواب به صورت مشخص‌تری دیده می‌شود. همچنین، رنگ فرش باید در تمام سطح آن یکنواخت باشد، به ویژه در فرش‌های ساده، دو رنگی و بدون اختلالات رنگی. بنابراین، رنگ فرش باید به اندازه کافی غنی و پررنگ باشد و قسمت پایانی پرزها باید با رنگ سطح فرش هماهنگ باشد، زیرا این تطابق نشانگر استفاده از رنگ‌های متفاوت در تولید فرش است. با مالیدن یک قطعه پارچه مرطوب بر روی بخش‌هایی از فرش که رنگ دار هستند، می‌توانید از ثبات رنگ فرش اطمینان حاصل کنید.

– بررسی کیفیت پرزهای فرش

بایستی به کیفیت پرزهای فرش نیز توجه ویژه‌ای شود. پرزهای فرش باید دوام، درخشندگی و انعطاف‌پذیری مناسبی داشته باشند. فرش‌هایی با پرز نرم نسبت به فرش‌هایی با پرز ضخیم، کمتر دوام دارند و همچنین به خاطر ساختار نرمشان، بیشتر گرد و غبار جذب می‌کنند و به همان اندازه که باید تمیز نمی‌شوند، مانند فرش‌هایی با پرز خشن.

– بررسی پشت فرش از لحاظ نحوة تراکم و کوبیدگی پودها و یکنواختی طرح

در بررسی فرش، اهمیت مطالعه پشت آن از نظر تراکم و کوبیدگی پودها و یکنواختی طرح وجود دارد. برای بررسی بافت فرش بهتر است آن را از طرف پشت مورد مطالعه قرار دهید، زیرا کیفیت بافت در این قسمت به طور مشخص‌تر قابل مشاهده است. با مطالعه پشت فرش، به اطلاعات مهمی دست خواهید یافت که با بررسی رویه فرش قابل مشاهده نیست، مانند تعداد گره‌ها، تراکم و کوبیدگی پودها و همچنین یکنواختی طرح. شمارش دقیق گره‌ها در واحد سطح را می‌توان با استفاده از ذره‌بینی که به یک قاب مدرج متصل شده است، انجام داد. با این ابزار، تعداد گره‌ها را در طول و عرض یک قاب جداگانه شمارش کرده و آن‌ها را در یکدیگر ضرب می‌کنید تا تعداد کل گره‌ها در واحد سطح فرش به دست آید. در انجام این کار، باید به دقت بسیار بالایی توجه کنید، زیرا حتی تفاوت شمارش یک یا دو گره می‌تواند نتایج بسیار نادرستی را در محاسبه کلی ارائه دهد. برای دقت بیشتر در محاسبه، مناسب است شمارش گره‌ها را در چند نقطه مختلف از فرش انجام داده و میانگین آن‌ها را به عنوان معیار محاسبه استفاده کنید (توجه کنید که تراکم قسمت‌های پایین فرش معمولاً بیشتر از قسمت‌های بالایی است). همچنین درباره بافت فرش باید بدانید که پودهای یک پوده هرگز قابل مشاهده نیستند و فقط در فرش‌های دو پوده و بیشتر مشاهده می‌شوند، و در صورتی که ردیف‌های بافته شده به خوبی کوبیده شده باشند، پودها کمتر قابل مشاهده هستند.

– بررسی فرش از لحاظ پوسیدگی و همچنین رفوشدگی

برای بررسی فرش از نظر پوسیدگی و رفوشدگی، بهتر است به قسمت پشت فرش توجه کنید و بخش‌هایی که بافت ناقص دارند و ممکن است پوسیده یا رفو شده باشند را تشخیص دهید. قسمت‌های رفو شده معمولاً سطح زبرتر و محکم‌تری نسبت به سایر نقاط فرش دارند و با کمی دقت می‌توان علائم سوزن‌خوردگی را در آن‌ها مشاهده کرد. همچنین، با فشردن فرش در مناطق مشکوک به پوسیدگی، صدای خفیف و مشخص شکستگی را می‌توان احساس کرد.

در هنگام بررسی پرزهای فرش، توجه کنید که ارتفاع پرز تنها معیاری برای ظرافت فرش نیست. برای کنترل کیفیت پرزها و نحوه پرداخت آن‌ها، باید با دست آن‌ها را مالش داد. ارتفاع پرزها در مناطق مختلف باید یکسان باشد و نباید اثری از تموج در آن‌ها وجود داشته باشد. یکی از عوامل عدم نظم در پرزها، علاوه بر پرداخت ناقص و نامنظم، شستشوی سخت الیاف فرش نیز است.

راهنمای خرید فرش دستباف

در انتخاب فرش و دکوراسیون، رعایت برخی اصول می‌تواند نشانگر ذوق و سلیقه شما نیز باشد و همچنین بر تحمل درازمدت، پاکیزگی و ظاهر زیبای فرش تأثیر بگذارد. برای دکوراسیون بهتر، علاوه بر رنگ، به بافت، اندازه و طرح فرش نیز توجه کنید.

– بافت فرش دستباف

فرش‌های کم‌دوام، ظریف، ابریشمی، قدیمی، عتیقه یا با زمینه روشن را در اتاق نشیمن، نهارخوری و اتاق‌های کودکان استفاده نکنید. این نوع فرش‌ها بیشتر در اتاق پذیرایی، اتاق خواب، کتابخانه و مکان‌های با تردد کمتر قرار بگیرند.

– اندازه فرش دستباف

فرش اتاق نهارخوری باید به گونه‌ای باشد که پایه‌های صندلی‌های اطراف میز نهارخوری به‌طور کامل روی آن قرار بگیرند. به عبارت دیگر، فرش باید از هر طرف حداقل ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر بزرگتر از ابعاد میز نهارخوری باشد.

در سالن‌های پذیرایی، فرش را برابر مبل‌ها و کاناپه‌ها قرار دهید، به‌طوری که علاوه بر پوشش مساحت مورد نظر، بخشی از سطح آن نیز زیر پایه‌های مبل‌ها و کاناپه قرار بگیرد. بهتر است جفت قالیچه فرش را مقابل هر کاناپه و مبل قرار ندهید، زیرا این امر ممکن است زیبایی را به هم نریزد و ظاهر ناخوشایندی داشته باشد.

در اتاق خواب، به‌جای استفاده از یک تخته فرش بزرگ که بخشی از آن زیر تخت خواب قرار می‌گیرد، بهتر است از چند تخته قالیچه‌ی کوچک و پاتختی استفاده کنید. این تخته‌ها را ترجیحاً در رنگ‌های روشن انتخاب کنید.

– طرح فرش دستباف

در خرید فرش دستباف برای مکان‌های مختلف، طرح اهمیت ویژه‌ای دارد.

به طور کلی، برای منازل و محل‌هایی که با مبلمان استیل (مثلاً مبلمان چوبی و منبت‌کاری شده) تزئین شده‌اند، فرش‌های با طرح‌های گل‌دار و همچنین فرش‌هایی با طرح‌های هندسی مناسب هستند.

در آپارتمان‌ها و ساختمان‌هایی که مبلمان آن‌ها به سبک مدرن است، فرش‌های با طرح‌های هندسی و شاخه شکسته زیبایی بیشتری دارند.

فرش‌های با طرح‌های ترنج در سالن‌های پذیرایی و مکان‌هایی که ترنج آن‌ها به طور کامل قابل مشاهده است، و همچنین قالی‌های با طرح‌های سرتاسری یا افشان در سالن‌های ناهارخوری، پذیرایی، نشیمن و کتابخانه منظره‌ی بهتری را به ارمغان می‌آورند.

قیمت فرش دستباف ایرانی

قیمت فرش دستباف ایرانی ممکن است بسیار متنوع باشد و بسته به عوامل مختلفی از جمله اندازه، بافت، طرح، جنس و کیفیت فرش متغیر باشد. همچنین، عوامل بازار نیز بر قیمت تأثیر می‌گذارند.

در بازار، فرش‌های دستباف ایرانی در رده قیمتی مختلفی قرار دارند، از قیمت‌های مقرون به صرفه تا قیمت‌های بسیار بالا. فرش‌های با کیفیت بالا، طرح‌های خاص و بافت دقیق معمولاً قیمت بالاتری دارند. همچنین، فرش‌های بزرگتر و با جنس‌های ارزشمند نیز قیمت بیشتری دارند.

به طور کلی، میتوان گفت که قیمت یک فرش دستباف ایرانی با کیفیت متوسط و با ابعاد معمولی در بازار حدوداً بین چند میلیون تومان تا چندازده میلیون تومان قرار می‌گیرد. البته، فرش‌های بزرگتر، بافت دقیق‌تر و با طرح‌های خاص قیمت بیشتری دارند و ممکن است به قیمت‌های بالاتری بفروش رسند.

مهم است به دقت و کیفیت فرش توجه کنید و قبل از خرید، مقایسه قیمت‌ها و ارزیابی کیفیت را انجام دهید. همچنین، در صورت نیاز، از متخصصان و کارشناسان فرش دریافت راهنمایی و مشاوره کنید تا بهترین انتخاب را برای خرید فرش دستباف ایرانی داشته باشید.